ข้อควรระวัง..ก่อนจะไปเที่ยวทะเล

อันตรายจากเรือ
เมื่อไปทะเล อันตรายที่เกิดขึ้นกับนักท่องเที่ยว เกือบร้อยละร้อยมาจากเรือ บางครั้งอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต ที่น่าเสียใจคือเหตุการณ์เหล่านั้นสามารถป้องกันได้ถ้าพวกเขาทราบข้อมูลล่วงหน้าและไม่ประมาท

บนท่าเรือ
ท่าเรือหลายแห่งของเมืองไทยสร้างด้วยไม้ บางแห่งชำรุดทรุดโทรม บางแห่งอาจใช้รวมกับท่าเรือประมง มีซากปลาเน่า น้ำ หรือน้ำมันเครื่อง นักท่องเที่ยวบางคนเดินไปคุยไปโดยไม่ระมัดระวัง อาจพลัดตกไปในร่องไม้จนบาดเจ็บ บางคนเหยียบซากปลาไถลลื่นตกท่าเรือ เหตุการณ์เหล่านี้ล้วนมีตัวอย่างมาแล้ว เวลาเราเดินบนท่าเรือ จึงควรระมัดระวังให้มาก
หลายครั้งเราต้องปีนป่ายเพื่อขึ้นลงเรือ นี่คือช่วงอันตรายที่สุด เพราะถ้าตกน้ำไปอาจโดนเรือลอยมากระแทกอัดกับเรืออื่น ถ้าคุณใส่รองเท้าที่ไม่เหมาะสม เช่น รองเท้าแตะ

บนเรือ
กองเชือกและสายสมอ: พยายามหลีกเลี่ยงอย่าเข้าใกล้เด็ดขาด บางครั้งคุณอาจไปยืนบนเชือกสมอโดยไม่รู้ตัว ขณะที่คนเรือทิ้งสมอ เชือกจะมัดเท้าแล้วดึงคุณลงไปในน้ำ บางครั้งเรืออาจต้องลากโยงหรือผูกไว้กับท่า เชือกตวัดมาโดนคุณตกน้ำ ขาดแล้วสะบัดโดนคุณจนเป็นแผล (โดยเฉพาะสายสลิงบางครั้งถึงขั้นแขนขาขาด) รอกหรือกว้านอาจหลุดจากที่เกี่ยวมาโดนคุณ แนะนำให้คุณพยายามอยู่ห่างจากเชือก สมอ กว้าน หรือรอก อย่าพยายามเข้าไปช่วยคนเรือทิ้งสมอหรือจับเชือก ยกเว้นในกรณีฉุกเฉิน
กราบเรือ: หลายคนมักชอบไปนั่งเรือเดินตามกราบเรือ บางครั้งอาจมีน้ำมันเครื่องติดอยู่ทำให้ลื่นจนตกเรือ บางคนชอบจับกราบเรือ เมื่อเรือวิ่งเข้าท่าหรือเทียบกับเรืออื่น มืออาจโดนทับจนกระดูกแตกละเอียด (โดยเฉพาะเรือหางยาวเกิดขึ้นบ่อยมาก) ถ้าไม่จำเป็น อย่าไปแถวกราบเรือไม่ว่าเวลาเรือจอดหรือเรือวิ่ง
ท่อไอเสีย: เรือท่องเที่ยวหลายลำดัดแปลงมาจากเรือประมงขนาดเล็ก อาจต่อท่อไอเสียโดยตรงจากเครื่อง ชี้ลงทะเลหรือชี้ขึ้นฟ้า บางครั้งเราไม่ทราบ เดินเข้าไปใกล้ เมื่อเรือเอียงก็คว้าไว้เพื่อช่วยพยุงตัวท่อไอเสียเหล่านี้ร้อนมาก มือสุกแน่นอน และอาจจะตกใจจนตกเรืออีกต่างหาก

เดินทางกลางคืน
- ใส่เสื้อขาวหรือสีสด อย่าใส่เสื้อสีคล้ำ เผื่อคุณตกเรือ จะเห็นได้ง่าย
- ระวังตัวอย่างมาก อย่างเข้าไปใกล้กราบเรือหรือท้ายเรือตอนกลางคืน
- อย่ากินเหล้าหรือของมึนเมาจนเกินไป ทำให้พลาดตกเรือได้ง่าย
- หากจะไปไหนใกล้กราบเรือ เช่น แปรงสีฟัน ให้บอกคนอื่นเสมอ หากคุณหายไปนานจะได้ทราบ
- สังเกตเพื่อนในกลุ่มไว้เสมอ หากหายไปจนผิดสังเกต ให้รีบติดตาม
- ถ้าเห็นคนตกเรือ ให้รีบโยนชูชีพหรือของลอยน้ำลงไป เช่น เบาะฟองน้ำ แล้วรีบตะโกนบอกคนอื่นให้บอกกัปตันอย่าขาดสติถึงขั้นกระโดดตามไป โดยไม่บอกคนอื่นเด็ดขาด

เมื่อเกิดเหตุการณ์ฉุกเฉิน
- ระหว่างเดินทางถ้าเจอพายุคลื่นใหญ่ แต่เรือยังวิ่งเอาหัวสู้คลื่นโดยไม่เบาเครื่อง ยังไม่ต้องกังวลแต่ควรเข้ามาอยู่ข้างในเรือ เพื่อป้องกันตกเรือ หากเมาเรือจนอาเจียน ใช้ถุงพลาสติกใส่อ้วกอย่างไปชะโงกหัวอาเจียนลงทะเล มีคนตกเรือเพราะเหตุการณ์อย่างนี้มาแล้ว
- ถ้าคลื่นใหญ่มาก เรือจะสู้คลื่นโดยเบาเครื่องเป็นระยะ ให้หาชูชีพมาใส่ เก็บของมีค่าขนาดเล็กไว้กับตัวหาขวดน้ำจืดเทน้ำทิ้งหน่อยพอให้ลอยน้ำไว้ติดไว้ ส่วนของอื่นไม่ต้องไปห่วง
- ในกรณีที่เรือสู้คลื่นนานจนเครื่องพัง กัปตันจะพยายามทิ้งสมอ แต่บางครั้งสมออาจไม่ถึงพื้นเรือจะถูกคลื่นซัดจนขวางคลื่น และอาจพลิกคล่ำได้ ในกรณีเช่นนี้ ให้คุณมาอยู่ใกล้ทางออกจากเก๋งอย่าเข้าไปอยู่ข้างใน เพราะหากเรือคว่ำอาจหาทางออกไม่เจอและติดอยู่ในเรือ
- เมื่อเรือคว่ำ ว่ายออกห่างจากเรือเร็วที่สุด จากนั้นค่อยหาอะไรประคองตัวไม่ต้องขาดสติกลัวฉลามหรือสัตว์อื่นมาทำร้าย ปัจจุบันฉลามในทะเลไทยมีน้อยจนเกือบสูญพันธุ์แล้ว คนที่ตายเพราะเรือจมไม่ใช่เพราะฉลาม แต่เป็นเพราะขาดสติหรือกลัวจนจมมน้ำตายมากกว่า

การดำน้ำ
- อันตรายน่ากลัวที่สุดคือโดนเรือชนหรือโดนใบพัดเรือฟัน มีเหตุการณ์เกิดขึ้นทุกปี ส่วนใหญ่เสียชีวิตการป้องกันคืออย่าว่ายเข้าใกล้เรือวิ่งเด็ดขาด เวลาขึ้นจากน้ำต้องนับจำนวนคนก่อนออกเรือ
- ถ้าไปดำน้ำแบบ Snorkelling โดยใช้เรือหางยาว ควรเลือกไปจุดดำที่มีนักท่องเที่ยวไม่มากนักระวังตัวเสมอเวลาดำน้ำในเขตที่มีสกูตเตอร์ เรือเร็ว หรือกีฬาทางน้ำแบบอื่น
- เกือบทุกครั้งที่ไปดำน้ำ เรามักได้แผลจากเรือกลับมาด้วยเสมอ โดยเฉพาะตอนขึ้นลงเรือ (หางยาว) บางครั้งใช้การลากหรือดันขึ้น เนื้อเราอาจครูดกับข้างเรือหรือเพรียงจนเป็นแผล บางครั้งอาจตกลงไปไหล่หลุด หากเป็นคุณผู้หญิงไม่มีแรง ควรหาเรือที่มีบันไดช่วยปีนได้ง่ายขึ้น
- เวลาลอยตัวในน้ำ อย่าห้อยโหนกับเรือหรือกับเชือกสมอเรือ อาจเกิดอันตรายหลายรูปแบบ

อันตรายบนเกาะ
- โบราณว่าไว้ อันตรายมักอยู่ใกล้ตัว คุณอาจไปดำน้ำมาทั้งวันสนุกสนานเฮฮา แต่มาโดยตะขาบต่อยในถุงนอนหรืองูกัดในเต็นท์ จากนี้ไปถือข้อแนะนำบางประการ
- ชายหาดเมืองไทย ถึงแม้จะเป็นเกาะห่างไกล อาจมีเศษแล้วหรือไม้ติดตะปู หลอดไฟจากเรือไดหรือฝาขวดเบียร์ ระวังทุกครั้งที่ย่างก้าวลงไปบนชายหาด
- แมลงหรืองูมักเข้าไปอยู่ตามกองเสื้อผ้าหรือที่อับ บางครั้งอาจแอบอยู่ในรองเท้า ควรตรวจสอบก่อนเสมอ อย่าวางใจ
- เวลาเดินตามทางในป่า พึงระลึกว่างูกับกิ่งไม้คล้ายกันมาก เคยมีคนเดินเหยียบงูตามเกาะหลายครั้งกว่าจะไปถึงโรงพยาบาลกินเวลาหลายชั่วโมง ใช้ไฟฉายทุกครั้งอย่าใช้แสงจันทร์ มีกิ่งไม้ติดมือเอาไว้จุดที่ไม่แน่ใจ
- หากไปเดินย่ำน้ำตามชายหาด ระวังเศษปะการัง เพรียง หรือหอยนางรม อย่าประมาทปลากระเบนขนาดเล็กที่มักหมกตัวอยู่ตามพื้นทรายในน้ำตื้น พยายามเดินก้าวสั้นๆ
- อย่าทิ้งขนมหรือของหวานไว้ แล้วกลับมากิน ครั้งหนึ่งเราเคยเจอแมลงสาบนอนยิ้มอยู่ในกระป้องนมข้นหวาน ปัญหาคือเราเจอเค้าเมื่อกินนมหมดกระป๋องแล้ว ช่วยกันรักษาความสะอาดเสมอ
- เกาะหลายแห่งมียุงอาศัยอยู่เยอะ บางเกาะอยู่ใกล้ชายแดน อาจมีปัญหาโรคติดต่อ เช่น มาลาเรีย ไข้เลือดออก เตรียมยากันยุงไปด้วยเสมอ บางครั้งอาจต้องกินยาป้องกันมาลาเรีย

อันตรายระหว่างการดำน้ำ
- ห้ามไปดำน้ำคนเดียวโดยเด็ดขาด ไม่ว่าจะเป็น Snorkelling หรือ SCUBA ต้องมีเพื่อนไปด้วยอย่าประมาท เคยมีคนไปดำน้ำลึกแค่สองเมตร แต่โดนกระแสน้ำพัดแรงไหลออกทะเล ต้องเอาเรือไปช่วยมาแล้ว โปรดดำน้ำไปช่วงเวลาและสถานที่ซึ่งผู้ควบคุมกำหนดให้ ถ้าไม่แน่ใจโปรดถาม หากไป Snorkelling โปรดใส่ชูชีพไว้ อย่าใช้เกาะเพราะอาจหลัดหลุดได้
- การไปดำน้ำ SCUBA ต้องปฏิบัติตามกฎโดยเคร่งครัด ต้องมีบัตรดำน้ำ อย่าคิดเรียนด้วยตัวเอง เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน ให้ร้องบอกคนอื่น แต่อย่าตกใจว่ายน้ำโครมคราม อาจเหนื่อยจนหมดแรงได้
- เลือกเวลาลงน้ำให้เหมาะสม หลีกเลี่ยงช่วงคลื่นหรือกระแสน้ำแรง (ดูจากตารางน้ำหรือถามผู้ชำนาญ) อย่าเสี่ยงลงดูที่สวยแต่อันตราย ความปลอดภัยต้องมาเป็นอันดับแรกเสมอ
- หากโดนกระแสน้ำ อย่าพยายามว่ายสวนเพราะจะเหนื่อยได้ง่ายมากให้รีบบอกคนอื่น ลอยตัวไปตามกระแสน้ำจนกว่าจะมีเรือมารับ
- นับจำนวนเพื่อนหลังดำน้ำเสมอ พยายามเกาะกลุ่มกันไว้ อย่าแยกไปคนเดียว
- สัตว์ในทะเลทุกชนิดไม่ต้องการจู่โจมเพื่อกินหรือทำร้ายมนุษย์ เมื่อเจออาจหลีกเลี่ยง แต่ไม่ต้องกลัวถึงว่ายน้ำหนีจนขาดสติ อาจเกิดอันตรายอย่างอื่น

สัตว์ทะเลที่อาจมีอันตราย
ปลา : ปลาหลายชนิดมีพิษอยู่ที่เงี่ยง พิษเหล่านี้ใช้เพื่อป้องกันตัวเท่านั้น เช่น ปลากระเบน ปลาหิน ปลาสิงโต ปลาดุกทะเล ปลาสลิดทะเล ฯลฯ โอกาสที่เราจะโดนพวกเขาทำร้ายมีน้อยมาก ทุกกรณีเกิดจากเราไปทำร้ายเขาก่อน ตัวอย่างต่อไปนี้คือเหตุการณ์ที่เคยเกิดมาแล้ว
- นักท่องเที่ยวไปเดินในน้ำตื้นแล้วเหยียบปลากระเบน
- นักท่องเที่ยวไปจับปลาดุกทะเลหรือสลิดทะเลที่ตายแล้ว แต่เงี่ยงยังมีพิษอยู่
- นักดำน้ำไปจับหรือโดนปลาหินหรือปลาสิงโตเพราะไม่ระวังตัว
- นักดำน้ำไปขี่หรือเกาะปลากระเบน บางตัวใหญ่มาก เงี่ยงอาจทะลุตัวเหมือนโดนแทงได้
อาการ - เมื่อโดนจะปวดแผลฉับพลัน อาจตกใจหรือเกิดตะคริวจนจมน้ำได้
รักษา - ดึงเงี่ยงที่อาจหักค้างอยู่ออกจากแผล ใช้ของร้อนประคบ เช่น น้ำอุ่น ที่เป่าผม หินเผาไฟดูอาการว่าถ้ารุนแรงให้นำผู้ป่วยส่งแพทย์ทันที

งูทะเล : ในทะเลมีงูประมาณ 50 ชนิด พบบ่อยที่สุดในแนวปะการังเมืองไทยคืองูทะเลปล้องดำมีพิษร้ายแรง แต่โดยธรรมชาติงูทะเลจะไม่ทำร้ายมนุษย์โดยเจตนา (ยกเว้นในช่วงผสมพันธุ์และเป็นเพียงบางครั้ง) ตามปรกติงูทะเลจะไม่สนใจเราเลย เขาจะว่ายน้ำหาอาหารโดยมุดหัวไปตามซอกแล้วใช้จมูกดมเพื่อกินไข่ปลาหรือกุ้ง บางครั้งเขาอาจเข้ามาใกล้เรามาก ไม่จำเป็นต้องตกใจจนว่ายหนีฉุกละหุกเมื่อเจองูทะเลให้ว่ายหนีออกมาช้าๆ
อาการ - พิษงูทะเลเป็น Myotoxic มีผลต่อกล้ามเนื้อ ปัสสาวะมักเปลี่ยนสี
รักษา - ให้ปฐมพยาบาลเหมือนโดนงูกัด แล้วหาแพทย์ทันที อย่างไรก็ตาม ผู้เขียนไม่เคยได้ยินว่ามีนักท่องเที่ยวหรือนักดำน้ำโดนงูทะเลกัด ทั้งหมดที่ทราบคือชาวประมงที่หาปลาในป่าชายเลน

เม่นดอกไม้ : เม่นดอกไม้และเม่นขนสั้นบางชนิด พบตามพื้นทรายนอกแนวปะการัง มีพิษร้ายแรง อย่าจับโดยเด็ดขาด แต่หากโดนให้ไปพบแพทย์โดยด่วน

ดาวหนาม : ดาวหนามเป็นสัตว์กินปะการัง พบได้ทั่วไป หนามตามตัวแข็งและแหลมมาก หากโดยเข้าไปจะรู้สึกเจ็บแปลบ แผลจะหายยากมาก บางครั้ง 6 เดือนแล้วยังไม่หาย (โดนมาแล้ว)

หมึกทะเล : หมึกทะเลเป็นสัตว์เป็นสัตว์กลุ่มหอย ทุกชนิดสามารถกัดเราด้วยฟันแหลมคล้ายปากนกแก้ว บางชนิดมีพิษ เช่น หมึกกระดอง แต่ส่วนใหญ่พิษมักไม่มีผลต่อมนุษย์ ยกเว้นหมึกสายวงฟ้า มีพิษร้ายแรงมากจนถึงตาย แต่เท่าที่ทราบ ไม่มีรายงานหมึกสายกลุ่มนี้ในเมืองไทย

หอยเต้าปูนะ : หนึ่งในสัตว์มีพิษร้ายแรงที่สุดในโลก (ใช้ยิงไดโนเสาร์ในเรื่อง The Lost World) ฟันหอยเปลี่ยนรูปเป็นฉมวก เมื่อหอยเจอเหยื่อหรือป้องกันตัว จะยื่นงวงออกมาก่อนยิงฉมวกใส่ หลายชนิดมีพิษถึงตาย เช่น หอยเต้าปูนลายแผนที่ การหลีกเลี่ยงทำได้ง่ายมาก คือไม่พยายามไปจับหอยเหล่านั้นหรือเก็บหอยมาไว้ในกระเป๋าเพื่อเอากลับบ้านเป็นของที่ระลึก

แมงกะพรุน : พิษเกิดจากเข็มพิษเรียกว่า Nematocyst (นีมาโตซิส) ความรุนแรงของพิษแตกต่างกันออกไปตามแต่ชนิดและขนาดตัว พิษเหล่านี้อยู่ที่หนวดและยังมีพิษอยู่แม้แมงกะพรุนตายแล้ว หนวดบางเส้นยาวแต่ใส ทำให้พวกเรามองไม่เห็น วิธีการว่ายหลบแมงกะพรุนจึงควรหลบทางหัว อย่างหลบทางหนวดโดยเด็ดขาด แมงกะพรุนบางชนิดมีพิษรุนแรงถึงตาย เช่น แตนทะเล แต่มีอยู่น้อยมากไม่ค่อยพบในน่านน้ำไทย
ปะการัง ดอกไม้ทะเล ไฮดรอยด์ : มีเข็มพิษที่หนวดเช่นเดียวกับแมงกะพรุน
อาการ - เป็นผื่นแดง คันมาก บางชนิดมีพิษแรงอาจถึงขั้นแผลไหม้
รักษา - อย่าใช้น้ำราดแผลเพราะจะทำให้เข็มพิษยิงต่อไป ให้รีบหยิบหนวดที่อาจติดอยู่ทิ้งไป (คนหยิบต้องใส่ถึงมือด้วยนะครับ) ใช้น้ำส้มสายชูจำนวนมากราดแผล ฤทธิ์ของน้ำสมสายชูจะหยุดการทำงานของเข็มพิษ หากเป็นมากให้ส่งแพทย์โดยด่วน

สัตว์อื่น : มีสัตว์หลายชนิดที่มีพิษ เช่น บุ้งทะเล ปะการังไฟ ฟองน้ำไฟ แต่เราสามารถหลีกเลี่ยงพิษเหล่านั้นได้ ถ้าเราระวังตัวอยู่เสมอ ข้อแนะนำที่ได้ผลดีที่สุดคือ "อย่าจับสัตว์ทะเลทุกชนิด ไม่ว่าคุณจะรู้จัก คิดว่ารู้จัก หรือไม่รู้จัก" เราจะไม่ทำร้ายสัตว์ทะเลและไม่ทำร้ายตัวเราเอง

ฉลาม : สัตว์ชอบงับมนุษย์ตามสายตาของคนทั่วไป แต่เป็นปลาที่สง่างามและยิ่งใหญ่ที่สุดของท้องทะเลในสายตาบางคน สำหรับเรา หลายสิบครั้งที่เจอ เราไม่เคยว่ายหนีฉลาม เพราะทราบดีว่าเขาไม่ใช่สัตว์ดุร้ายฉลามบางชนิดอาจเป็นอันตราย เช่น ฉลามเสือ แต่หลายชนิดไม่ได้เป็นเช่นนั้น เช่น ฉลามครีบเงินฉลามหัวค้อน มีรายงานว่าจู่โจมมนุษย์น้อยยิ่งกว่า ส่วนใหญ่เป็นคำร่ำลือในท้ายที่ผิดมากกว่า
ไม่มีรายงานว่าฉลามจู่โจมมนุษย์ในเมืองไทย มากกว่า 30 ปีแล้ว แต่ถ้าคุณเจอฉลาม จงใช้ความระมัดระวังทุกครั้ง อย่าประมาท อาจค่อยๆ ว่ายน้ำหนีห่างออกมา แต่ไม่จำเป็นต้องตกใจ โอกาสฉลามกินคนในเมืองไทย น้อยกว่าโอกาสที่รถจะวิ่งเข้าไปชนคุณถึงเตียงนอนในบ้านเสียอีก
ปลาสาก : รูปร่างที่น่ากลัว ทำให้หลายคนกลัวปลาสาก แต่ความเป็นจริงแล้วเราไม่เคยได้ยินว่าปลาสากจู่โจมมนุษย์ในเมืองไทย แม้แต่ในเมืองนอกก็น้อยเต็มที ปรกติปลาสากจะรวมฝูงเพื่อพักผ่อนในตอนกลางวัน บางครั้งอาจว่ายมาดูเราจนใกล้หรือติดตามเราตลอดดำน้ำ ถือเป้นเรื่องปรกติ ในตอนกลางคืนปลาสากจะล่าเหยื่อ คนที่ไป Night Dive อาจจะเป็นปลาสากพุ่งเข้าใส่ แต่ไม่ต้องกลัว เพียงหลบออกจากบริเวณนั้นหรือดับไฟหลอกล่อ ปลาสากจะหนีไปในที่สุด

ปลาไหลมอเรย์ : แม้รูปร่างจะน่ากลัว แต่ปลากลุ่มนี้ไม่ดุร้าย โอกาสที่เราโดยเขากัด มักเป็นช่วงผสมพันธุ์หรือเขาอยู่ในโพรง เรามองไม่เห็นไปจับข้างโพรง จึงโดนกัด
เม่นทะเละ : เม่นดำหนามยาวเป็นสัตว์ที่ทุกคนรู้จักดี หลายคนเคยโดนหนามเม่นทิ่มมาก่อน วิธีการแก้ไขไม่ยาก ใช้ขวดนวดแผลไปมา หนามข้างในจะแตกและหายไปในเวลา 24 ชั่วโมง อย่าบ่งหรือทุบแผลรุนแรง อาจอักเสบให้กินยาแก้ปวดช่วย การป้องกันให้ระวังตัวเสมอ โดยเฉพาะนักดำน้ำแบบ Snorklling อย่ายืนบนก้อนปะการัง อย่าเข้าไปในบริเวณที่ตื้นมาก โดยเฉพาะในช่วงที่มีคลื่นลม คลื่นอาจซัดเราไปโดนเม่นทะเลได้

สัตว์อื่น : มีสัตว์อีกหลายชนิดที่อาจเป็นอันตราย เช่น กั้งตั๊กแตน ปลาปักเป้า เพรียง หอยนางรม ฯลฯ แต่ทุกอย่างมีทางป้องกันโดยไม่ประมาท สำหรับแผลที่เกิดขึ้นจากปะการังหรือสัตว์ใต้ทะเลทำร้าย บางครั้งอาจติดเชื้อจากน้ำทะเล ให้ใช้ยาฆ่าเชื้อและรักษาความสะอาดแผลอย่างดี